Vào những năm đầu thập niên 90, cụm từ “Doom clone” không hề mang hàm ý tiêu cực. Thay vào đó, nó là một huy hiệu danh dự – một dấu hiệu cho thấy bạn đang cầm trong tay một tựa game đẫm máu, đầy bạo lực và cực kỳ vui nhộn. Chắc chắn, Wolfenstein 3D ra đời trước Doom và về mặt kỹ thuật đã đặt nền móng, nhưng Doom? Đó mới là “Vụ nổ lớn” của làng game. Nó không phải là game FPS đầu tiên, nhưng chắc chắn là tựa game đã bùng nổ và tạo ra ảnh hưởng to lớn. Trong nhiều năm sau đó, bất kỳ trò chơi nào dám đi theo con đường hành động nhanh, chiến đấu cơ động và tiêu diệt quái vật của Doom đều được gọi là “Doom clone”, dù tốt hay xấu.
Tuy nhiên, không phải tất cả các game “Doom clone” đều là bản sao carbon đơn thuần. Một số trong số chúng đã tự tạo sự khác biệt bằng phong cách, nội dung và tiếng nói riêng. Chúng đã thử nghiệm với thiết kế màn chơi, chiều dọc, tông màu và cơ chế theo những cách khiến bạn phải chú ý và thốt lên: “Đây mới là sự khác biệt.” Đây là những tựa game có thể tương đồng về mặt cơ chế với Doom, nhưng chúng đã tạo dựng vị thế riêng trong thể loại thông qua một đặc điểm độc đáo, cắm lá cờ của riêng mình, đứng vững trong cái bóng của người khổng lồ xanh từ Sao Hỏa.
6. Wolfenstein 3D: Nền Tảng Cho Thể Loại FPS
Ông tổ của game FPS đã khởi đầu tất cả
Hãy bắt đầu với ông tổ nguyên thủy của sự hỗn loạn FPS. Trước Doom, đã có Wolfenstein 3D – tựa game đã đặt nền móng và định hình rõ ràng cho thể loại này. Nó không có khả năng nhắm dọc hay ánh sáng phức tạp, nhưng Wolf 3D không bao giờ cần đến những thứ đó. Nó có tốc độ, súng ống, những hành lang mê cung, khu vực bí mật đầy kho báu và vũ khí, cùng những tên Quốc xã pixel hóa đang chờ ăn đạn. Wolf 3D là tựa game đã biến kỹ năng di chuyển ngang (strafing) thành phản xạ tự nhiên cho cả một thế hệ game thủ – nếu bạn ngừng di chuyển, bạn đã chết.
Mặc dù về mặt kỹ thuật, Wolf 3D thô sơ hơn Doom, nhưng nó lại mang tính cách mạng. Đây là lần đầu tiên chúng ta thấy các sprites 2D có thể trông và hoạt động hiệu quả đến mức nào trong không gian 3D, và lối chơi “chạy nhanh, bắn nhanh hơn” đã ra đời ngay tại đó. Tôi vẫn nhớ lần đầu tiên tôi mở được một bức tường bí mật khi anh trai nói rằng đó là một điều có thể làm được trong game. Âm thanh cồng kềnh, tiếng đá va chạm, cùng với cảm giác phấn khích khi tìm thấy một kho đạn ẩn sau đó. Wolfenstein 3D có thể không có lượng người hâm mộ cuồng nhiệt như Doom một năm rưỡi sau đó, nhưng nó đã giành được vị trí xứng đáng bằng cách làm điều đó đầu tiên. Không có Wolf, không có Doom – không có gì phải bàn cãi.
Wolfenstein 3D – Nền tảng game bắn súng góc nhìn thứ nhất
5. Powerslave Trên Sega Saturn: Một “Clone” Vượt Giới Hạn
Một Metroidvania khi khái niệm đó chưa phổ biến
Có hai phiên bản của Powerslave (hoặc Exhumed, tùy thuộc vào nơi bạn chơi). Có phiên bản PC/DOS tiêu chuẩn, về cơ bản là một “Doom clone” thông thường với bối cảnh sa mạc. Mặt khác là phiên bản Sega Saturn, một câu chuyện hoàn toàn khác. Các ngôi đền Ai Cập cổ đại, những lăng mộ rùng rợn, xác ướp và quái vật – tất cả được gói gọn trong một cấu trúc phi tuyến tính, nơi bạn nhận được sức mạnh và kỹ năng mới thông qua tiến trình để quay lại và tiếp cận các khu vực bị khóa trước đó. Powerslave đã có những đặc điểm và yếu tố của thể loại Metroidvania trước khi khái niệm này trở nên phổ biến.
Điều vẫn còn kinh ngạc về trò chơi này là mức độ tham vọng của nó vào thời điểm đó (phiên bản trên Sega Saturn). Nó được chiếu sáng đẹp mắt, tạo không khí và đầy thử thách – việc mở khóa các khả năng mới mang lại ý nghĩa sâu sắc. Thay vì nhặt một thẻ chìa khóa để mở cửa, bạn nhận được những sức mạnh làm thay đổi toàn bộ hệ thống di chuyển hoặc khám phá của mình. Ngày nay, PowerSlave Exhumed của Nightdive là tựa game bạn nên chơi – một bản remaster đỉnh cao kết hợp những phần hay nhất của phiên bản Saturn và DOS vào một gói gọn gàng, hiện đại. Nếu bạn chưa từng chơi viên ngọc quý này trước đây, hãy trải nghiệm ngay lập tức – nếu có một trò chơi từ thời kỳ đó thực sự xứng đáng được làm lại, thì đó chính là PowerSlave.
Powerslave trên Sega Saturn với yếu tố phi tuyến tính và Metroidvania
4. Duke Nukem 3D: “Clone” Vượt Trội Về Cơ Chế
Làm mọi thứ Doom làm, nhưng với nhiều phong cách hơn
Duke Nukem 3D đã khiến Doom Marine trông như một cậu bé hát hợp xướng (trong một thời gian). Đây là một trò chơi mà nhân vật chính toát ra cá tính và trở thành một biểu tượng văn hóa đại chúng. Duke cục cằn, tự tin và đúng nghĩa là một anh hùng hành động phóng đại mà anh ta được tạo ra để châm biếm. Thế giới của anh ta là sự phản ánh của sự hỗn loạn đó – các câu lạc bộ thoát y, người ngoài hành tinh, quái vật đột biến và súng săn giấu sau máy bán soda. Khi còn nhỏ chơi game này trên một chiếc PC cũ, tôi vẫn nhớ rõ mình đã vội vàng tắt màn hình khi những cô gái nhảy múa ăn mặc thiếu vải xuất hiện… và sau đó lại bật lên khi không còn ai.
Tuy nhiên, Duke Nukem không chỉ có cá tính. Về mặt cơ chế, trò chơi này chặt chẽ hơn Doom ở nhiều khía cạnh – nhiều yếu tố chiều dọc (verticality) hơn, nhiều tương tác hơn và chiều sâu chiến thuật hơn trong cách bạn tiếp cận các khu vực. Jetpack, mìn laser kích hoạt và súng thu nhỏ trong game đã thêm một lớp hỗn loạn khiến mỗi màn chơi đều cảm thấy mới mẻ. Gọi Duke Nukem là một “Doom clone” thực sự là một sự đánh giá thấp. Thay vào đó, nó là một cuộc nổi dậy hoàn toàn chống lại mọi thứ im lặng và nghiêm túc trong các game bắn súng. Duke Nukem 3D đã lấy bản thiết kế của Doom, phun sơn graffiti lên đó, đốt cháy nó và dùng để mồi xì gà của mình.
Duke Nukem 3D: Phong cách và cơ chế chơi vượt trội
3. Rise of the Triad: Một “Doom Clone” Kì Quặc Đầy Thú Vị
Nó biết mình là một clone, và đã tận dụng điều đó
Rise of the Triad mang lại cảm giác như một giấc mơ sốt khi lần đầu tiên tôi chơi bản remaster DOS của nó. Bạn chọn một trong năm đặc vụ khác nhau, mỗi người có chỉ số máu, tốc độ và sát thương riêng. Bạn chiến đấu với những kẻ thù là con người được số hóa thay vì quái vật pixelated – những kẻ thù này về cơ bản chỉ là các nhà phát triển đang cười và giả vờ bị thổi bay, gợi nhớ về thời kỳ mà những hạn chế về ngân sách không bao giờ thực sự quan trọng, và những người như Sam Lake chỉ cần cho mượn khuôn mặt của mình cho các nhân vật để trò chơi của họ ra đời. Rise of the Triad có một cá tính riêng biệt, hài hước một cách lố bịch, giống như một bộ phim hành động “quá lố” được nhồi nhét vào một đĩa mềm. Kì lạ, tham vọng và vui hơn rất nhiều so với những gì nó đáng được nhận, Rise of the Triad là một “Doom clone” đúng nghĩa, nhưng lại được bỏ qua vì nó quá đỗi vui nhộn.
Điều thực sự làm nên sự khác biệt của trò chơi này là sự ám ảnh của nó với điểm số và các power-up. Bạn sẽ thu thập các mã thông báo điểm bay lơ lửng trong khi né tránh những quả cầu lửa và biến kẻ thù thành từng mảnh, với mọi thứ trong game đều nổ tung, khiến bạn trở nên “chai sạn” với sự tàn bạo. Bạn nổ. Chúng nổ. Ngay cả các linh mục trong game cũng nổ tung. Kết hợp điều đó với yếu tố chiều dọc mà các nhà phát triển đã thêm vào, bạn có một thứ rất khác biệt so với Doom về cá tính, đến mức không thể bỏ qua. Nó có thể chưa bao giờ đạt đến đỉnh cao văn hóa như các đối thủ cùng thời, nhưng nó chắc chắn đã tạo ra một chỗ đứng riêng, và bản remaster Ludicrous Edition của nó là cách hoàn hảo để trải nghiệm nó ngày nay.
Rise of the Triad: Ludicrous Edition – Trải nghiệm FPS độc đáo
2. Heretic + Hexen: Cú đấm song tấu tuyệt vời
Hexen đặc biệt nổi bật như một cách tiếp cận mới lạ với công thức Doom
Cả hai trò chơi này đều không thể nhầm lẫn là Doom về mặt cốt lõi – cùng engine, cùng chuyển động nhanh, cùng nhà phát hành, và thậm chí cùng lối chơi “chạy và bắn” điên cuồng. Tuy nhiên, chúng đã thay thế cưa máy và súng shotgun bằng trượng, tia sét và những cuốn sách cổ. Lấy bối cảnh trong một thế giới fantasy đen tối, Heretic đã mang công thức FPS tương tự từ Doom đến với các pháp sư sử dụng phép thuật, nâng mọi thứ lên một tầm cao mới. Đặc biệt, trong phần tiếp theo Hexen, bạn chọn từ ba lớp nhân vật có thể chơi được – chiến binh (fighter), tu sĩ (cleric) và pháp sư (mage) – mỗi lớp có vũ khí và cách tiếp cận riêng. Bạn có thể chọn giữ khoảng cách và niệm phép, hoặc xông vào chiến đấu dữ dội, cầm chùy và nắm đấm sẵn sàng. Hoặc, bạn có thể tìm một điểm cân bằng ở lớp tu sĩ.
Tuy nhiên, thiết kế màn chơi của Hexen phức tạp hơn nhiều so với Doom. Bạn sẽ mở khóa các khu vực mới trong các bản đồ cũ bằng chìa khóa hoặc khả năng bạn có được sau nhiều giờ chơi, thay vì chỉ tìm và nhặt các thẻ chìa khóa cho cánh cửa tiếp theo. Hệ thống chiến đấu trong game vẫn giữ được sự tàn bạo, nhưng trong Heretic, nó đi kèm với phép thuật và thánh vật. Đây là tiền thân của công thức Souls, chỉ là sớm hơn hai thập kỷ và được kết hợp với một game bắn súng góc nhìn thứ nhất.
1. Blood: Tựa Game Build Engine Hay Nhất Mọi Thời Đại
Và bản remaster Fresh Supply là trải nghiệm KEX Engine xuất sắc nhất
Không có gì bí mật khi Blood là “Doom clone” yêu thích của tôi, đồng thời cũng là game DOS yêu thích nhất của tôi. Không, không chỉ vì những xô máu và chất kinh dị trại mà nó có – đó là sự thể hiện không thể quên của Stephan Weyte trong vai Caleb. Anh ấy cũng tình cờ lồng tiếng cho Captain Claw, nhân vật chính từ một trong những tựa game platformer yêu thích nhất của tôi mọi thời đại. Caleb là một nhân vật tỉnh dậy sau nhiều thế kỷ với mối thù chống lại một con quỷ đã lừa anh ta dẫn dắt một giáo phái và sau đó phản bội anh ta. Giờ đây, anh ta tràn ngập những câu nói một chiều mà chỉ mình anh ta mới thấy buồn cười. Hãy nghĩ đến Ash từ Evil Dead, nhưng ác độc hơn, bất tử và có khiếu hài hước bệnh hoạn – Blood biết nó thật lố bịch, và nó thích thú với điều đó.
Về mặt cơ chế, Blood đã làm mọi thứ đúng đắn. Các loại vũ khí đều điên rồ – một khẩu súng bắn pháo sáng, những thanh thuốc nổ không ngừng, một con búp bê voodoo, và một cây đinh ba để khi bạn muốn tiếp cận gần gũi với quỷ và những kẻ cuồng tín. Kẻ thù nhanh, ồn ào và rất đông, còn thiết kế màn chơi thì sáng tạo và đầy không khí. Và bây giờ, nhờ bản remaster tuyệt vời của Nightdive, Fresh Supply, không có lý do gì để bạn bỏ lỡ nó. Đây là cách tốt nhất để chơi một trong những game Build-engine hay nhất từng được tạo ra. Trong số tất cả các bản remaster mà chúng ta đã nhận được cho các tựa game FPS cổ điển, đây là bản đã đạt được thành công tốt nhất.
Blood: Fresh Supply – Bản remaster FPS kinh điển
Những “clone” này đã vượt qua thử thách của thời gian
Nếu bạn định trải nghiệm lại kỷ nguyên của các game “Doom clone”, hãy bắt đầu với những cái tên này. Chúng ta hãy gọi chúng là “huyết thống” thay vì “bản sao”.
Hầu hết các game “Doom clone” đã bị lãng quên theo thời gian, và có lý do chính đáng. Các tựa game như CyberMage, TekWar, Blake Stone và Corridor 7 đã cố gắng kiếm tiền từ công thức của Doom, nhưng lại thiếu linh hồn, phong cách hoặc khả năng tồn tại lâu dài. Mặt khác, những game như Blood và PowerSlave đã tự tạo ra bản sắc riêng, tìm thấy lượng người hâm mộ cuồng nhiệt và vượt qua thử thách của thời gian.
Nếu bạn định trải nghiệm lại kỷ nguyên của các “Doom clone”, hãy bắt đầu với những cái tên này. Chúng không chỉ là những bản sao đơn thuần – hãy gọi chúng là… những người họ hàng thân thiết. Những huyền thoại theo đúng nghĩa của chúng. Bạn nghĩ sao về những tựa game này? Hãy chia sẻ ý kiến của bạn ở phần bình luận bên dưới nhé!